zhalezibayi

به رغم وجود گنجینه های داستان کودکانه و افسانه های زیبا و آموزنده در ادبیات شفاهی و مکتوب کودکان ، امروزه دیگر کمتر مادری وقت خود را به مسایل آموزشی کودکان در این قالب اختصاص می دهد، وبا واگذاری این آموزش به مدرسه و تلویزیون، کودکان را از پرورش تخیل وانتقال ادبیات کودکانه محروم می کنند. کارشناسان مسائل اجتماعی بر این باورند که قصه گویی و قصه خوانی نقش به سزایی در رشد و شکوفایی خلاقیت درکودکان دارد. ادبیات کودکان شامل قصه ، شعر، نمایش، افسانه و داستان است.تلاشی هنرمندانه برای هدایت کودک ، رشد زبان و شیوه ای در خور فهم او که در وسعت تخیل و قوت تصور او موثر است.کمک به پرورش قدرت بیان ، عواطف و افکار ، تقویت قوه ابداع ، ابتکار ، تخیل و ایجاد علاقه به مطالعه و جستجوگری از نکات مثبت و مهم قصه گویی برای کودکان است.داستان و قصه در رشد شخصیت کودک نقش داشته و از طریق قصه ها و داستانهای خوب کودک به بسیاری از ارزش های اخلاقی چون پایداری ، شجاعت ، نوع دوستی ، امیدواری ، آزادگی ، جوانمردی ، طرفداری از حق و استقامت در مقابل زور پی می برد که هسته بسیاری از قصه ها و داستانها را تشکیل می دهند.
پرورش حس زیبایی شناسی در کودک ، توجه دادن کودک به دنیای اطرافش ، پرورش عادات مفید، تشویق حس استقلال طلبی و خلاقیت کودک هدف اصلی قصه خوب برای بچه هاست.سفیر سوئد در بخشی از برنامه ادبیات کودکان ایران – اروپا با اشاره به تعدادی از نویسندگان می گوید:״هرکودک نابغه است و هر نابغه ای کودک، کودکان کارهایی می کنند که از عهده بسیاری از آدم بزرگها خارج است و ورود به دنیای کودکان ورود به دنیای بزرگی است که باید کودک شد تا در آن داخل شویم.״کودکان از تولد تا ۶ سالگی دوران مهمی را میگذرانند که سریع ترین زمان یادگیری و شکل گیری الگوها و احساسهای اساسی نسبت به خود و دیگران است .نقش پدر ومادر کمک به کشف این دنیا و در نتیجه رشد کلامی با صحبت کردن، پاسخ گویی به سوالات، خواندن کتاب و گسترش زبان و مهارت کلامی او است .بهیه وحیدی کارشناس گفتار درمانی معتقداست تدارک دیدن فضایی که کودکان چند بار درهفته با کودکان هم گروه سنی همبازی و هم صحبت باشند و فراهم کردن کتاب قصه و قصه خواندن برای کودکان ، تهیه نوار قصه و گوش دادن با هم به آن و بازی با فرزند خردسال نقش حیاتی در رشد کلامی و رشد شخصیتی و روانی او دارد.قصه های عامیانه و افسانه به دنیای کودکان تعلق دارد ، افسانه ها مفهومی اسطوره ای از دنیا دارند و عمق طبیعت و نیاز انسان را در بدست آوردن عدالت بازگو می کنند. کارشناسان ادبیات کودک می گویند:״ افسانه هافرهنگ و آداب اصیل و میراث باارزشی گذشته کشورند و امروزه نه تنها جایگاه قصه های عامیانه و کهن سرزمین را در ذهن کودکان ایجاد نکرده ایم بلکه خود آن را فراموش کرده ایم و بازتابی از آن را در روند رشد و تربیت ذهنی وهنری نسل آینده نمی بینیم.״یکی از اساسی ترین دروس که کودک باید به طور کامل بیاموزد تا رشد طبیعی داشته باشد استقلال است ، افسانه ها و سنت ها از دیدگاه روانشناسی تعلیم و تربیت و جامعه شناسی این مکان را میدهند تا کودک از بحران و مشکلات بگذرد، مستقل باشد آزادی واقعی فردی داشته باشد و وسیله ای برای کودکان است تا با مشکل بحرانهای خانوادگی آشنا شود.روابط بحرانی بین پدر ومادر ، پسر و دختر ، دختر ومادر و فرزندان کوچکتر با بزرگتر را درک کند و از آن بگذرد تا بتواند روابط کهنه و عمیق خانوادگی را رها کرده وراه اصلی خود را دبرای آزاد شدن یا پرورش شخصیت و فردیت خود پیدا کند. افسانه های پریان منبع الهام افراد بوده اند کودکانی که در بزرگسالی دانشمند یانویسنده شده اند مثل هانس کریسیتن اندرسن نویسنده دانمارکی.عناصر ادبی که هانس کریستین اندرسن در افسانه های عامیانه بکار می برد بسیار شبیه افسانه های سنتی است البته او از تجربیات زندگی شخصی اش نیز الهام گرفته است جوجه اردک زشت ، لباس جدید پادشاه وتامبلینا از آثار محبوب اوست.لیلا کریمی، مادرمهدی ۳ ساله ،می گوید: ״هر شب قصه های زیادی برای مهدی می گویم. کدو قلقله زن را خیلی دوست دارد. نوار بزبز قندی را بارها گوش داده و خاله سوسکه را حفظ است. خواندن این قصه ها باعث شده دامنه واژگان او بیشتر از هم سن وسال هایش شود خیلی زود رنگها را یاد گرفت .خواندن شعر و قصه به مهدی آرامش میدهد و تحلیلش نسبت به مسایل خیلی بهتراز کودکان دیگر است ،همه وسایل اتاقش شخصیت دارند، وقتی درحال ماشین بازی ماشینهایش را قطار می کند ومن صدایش می کنم، ماشینها را نشان میدهدو می گوید: ״ملت منتظرند!״
خانم کریمی بیشتر مسایل تربیتی را از طریق شخصیت قصه ها به مهدی آموزش میدهد،میگوید:״ ۳ بچه گربه شخصیت های قصه ما هستند و یک رضا کوچولو، بعضی وقتها در مسایل روز ماجرای کتابها را شبیه سازی می کنم و خیلی وقتها مهدی میگوید: مرا همانطور بغل کن که در قصه گفتی مادر رضا بغلش می کند.״خانم کریمی می افزاید:״ آقا رضا را بیشتر برای آموزش مسایل تربیتی خلق کردم و او بیشتر به آن قسمتی علاقه دارد که بی اجازه ی مادر به کوچه می رود وگم میشود.״افسانه ها علاوه بر جنبه اخلاقی درک زیبایی و نوعی مفهوم فلسفی خاص را شامل میشوند که ریشه در واقعیت دارد و متاسفانه درخانه ومدرسه به آن اهمیت داده نمی شود.مادران تنها کسانی هستند که به ویژه درماه های اول زندگی کودک، میتوانند این نگرش را با ارتباط عاطفی و قصه خوا نی بر قرار کنند، استعداد خلاقیت و دیگر ویژگی های شخصیتی را در کودکان پایه پذیری کنند و زمینه شناخت و آگاهی برای روبرو شدن با واقعیت های زندگی را در آنها فراهم سازند.در این دوران صفاتی در او شکل می گیرد که در تمام عمر او دوام دارد.زبان به کودک قوت قلب میدهد و وجود و حضورش را تثبیت می کند .فریده خلعتبری مدیر انتشارات شباویز و نویسنده کودکان می گوید: ״از کودکی جزییات زیادی درخاطر دارم، رزوهایی که دور هم می نشستیم و مادر برایمان کتاب می خواند ومن همیشه فکر می کردم خودم باید خواندن را شروع کنم.״این نویسنده می افزاید:״ فکر می کنم وجود پدربزرگ ها و مادر بزرگها در خانواده لازم است .حفظ آداب و رسوم گذشتگان از طریق انتقال تجربیات گذشتگان درخانه امکان پذیر است، امروزه این ارتباط های قشنگ کم شده و ما می خواهیم خودمان همه چیز را تجربه کنیم.״خلعتبری که کتابهای خانه اجاره ای ، توپ قرمز و غول تاریکی را برای کودکان منتشر کرده می گوید:
״الان بیشتر فعالیت نشرم را بر کتاب کودک متمرکز کرده ام تا به این طریق آنچه شایسته است در اختیار کودک قرار بگیرد.״ایشان از اولین تجربه رفتن به تئاتر با مادر اینگونه یاد می کند :״یادم است که آن زمانها که تئاتر می رفتند در خانه ی ما مادر بزرگم ومادرم کارها را که تمام می کردند می رفتند تئاتر من خیلی دوست داشتم با آنها بروم ولی همیشه می گفتند بایدبزرگتر شوی که درک کنی ،قدرش را بدانی. و بلاخره یک روز مرا بردند، هنوز آن نمایشنامه را که آقای محتشم در آن بازی می کرد به خاطر دارم، احساس می کردم دیگر بزرگ شده ام، حالا دیگر قدر هنر را می فهمم و درک می کنم. شاید همین باعث شد که به فرهنگ و هنر علاقمند شومو از ۸ سالگی کتاب بخوانم .״فروغ شایگان کارشناس ادبیات مرکز آفرینش های ادبی – هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با تاکید بر مزیت های قصه گویی مادران می گوید: ״قصه گفتن مادر و پدر علاوه بر اینکه بر رشد ذهنی کودک موثر است برای او ایجاد امنیت روانی می کنند چرا که کودک در می یابد که پدر ومادر بدون ذغدغه وقتی را صرف او می کنند.والدین می توانند از دوران کودکی او بگویند از سالهای اول نوزادی و اتفاقات را به شکل داستانهای هر چند کوتاه برای آنها بازگو کنند.این داستانها باید با روایت سوم شخص باشد . با گفتن این قصه ها که در واقع تجربیات سالهای اول زندگی کودک است احساس امنیت، لذت و و اکنش های عاطفی ،شدت می گیرد و کودک احساس شخصیت می کند.
شایگان این تاثیرات را خود در زندگی تجربه کرده می گوید:״ افراد سالمندفامیل می توانند ماجراهای بچگی ، شیطنتها و اتفاقات گذشته را بازپرداخت داستانی کنند و به شیوه سوم شخص بیان کنند.״وی می افزاید:״ شنیدن قصه های سنتی به رشد ذهنی و روانی کودکان کمک زیادی می کندو تنها در فرایندقصه گویی توسط والدین این احساس آرامش و ارضای عاطفی که پیش نیاز فعالیت های خلاق است شکل می گیرد. ״